Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Continuïteit en verandering

• Je kunt in historische processen continuïteit en verandering onderscheiden

• Je kunt verschillende soorten historische verandering onderscheiden;
  Het gaat hierbij om het kunnen onderscheiden van veranderingen naar bijvoorbeeld:

  • tempo (bijvoorbeeld tamelijk snel en plotseling of langzaam en geleidelijk)

  • terrein (bijvoorbeeld politiek, economisch, sociaal en cultureel)
    waardering, denk hierbij aan:

    • de schaal van de veranderingen (hoeveel mensen/landen waren erbij betrokken)

    • de intensiteit (hoe diep werd het leven van mensen er door beïnvloed)
      de duur

• Je kunt door het onderscheiden van continuïteiten van langere en kortere duur onderkennen hoe elementen afkomstig uit verschillende tijdvakken zich gelijktijdig in één tijdvak kunnen manifesteren (de gelijktijdigheid van het ongelijktijdige).

Bronnen (betrouwbaarheid, representativiteit)

• Je kunt een vraag en een daarop aansluitende hypothese formuleren;

• Je kunt voor een vraag bruikbaar bronnenmateriaal verwerven en gegevens eruit selecteren. Maak hierbij onderscheid tussen:

• historisch redeneren met informatie uit bronnen. Bij het redeneren met informatie uit bronnen gaat het om het verwerven van bronnenmateriaal en het selecteren van gegevens daaruit in relatie tot een vraagstelling.Bij de inhoud van de bron gaat het om vragen als:

  • Wat voor (historische) feiten /meningen/interpretaties bevat de bron?

  • Wat voor informatie bevat de bron juist niet (terwijl die wellicht verwacht mocht worden)? 

• historisch redeneren over bronnen.Bij het redeneren over bronnen gaat het om de aard van de bronnen en de bedoeling van de maker. Daarbij gaat het om vragen als:

  • onder welke omstandigheden is de bron tot stand gekomen?

  • wie is de auteur (standplaats- gebondenheid)?

  • wat is het doel?

  • voor welk publiek is de bron bedoeld?
    

Voor zowel redeneren met als over bronnen moet rekening gehouden worden met de bruikbaarheid. Deze is:

• groter naarmate de informatie uit de bron betrouwbaarder (of verifieerbaar) is in relatie tot een vraagstelling;

• groter naarmate de informatie uit de bron representatiever is in relatie tot een vraagstelling.

Verklaringen geven; oorzaak en gevolg

in het kader van een historische vraagstelling:
o verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen;
o onderscheid maken tussen verschillende soorten oorzaken en gevolgen.
Het gaat om causale (oorzaak/gevolg) verbanden tussen verschijnselen of gebeurtenissen, waarbij rekening gehouden kan worden met motieven van mensen.
Het aangeven van oorzaken, motieven en gevolgen is een interpretatie die (mede) afhangt van eigen standplaatsgebondenheid (zie ook 7)
- voorbeelden van oorzaken zijn:
• structurele (indirecte) en incidentele (directe) oorzaken. Een incidentele of directe oorzaak die onmiddellijk aan een gebeurtenis voorafgaat, wordt ook vaak 'aanleiding' genoemd.
• politieke, economische, sociale en culturele oorzaken
- voorbeelden van gevolgen zijn:
• direct optredende gevolgen en gevolgen op langere termijn
• bedoelde en onbedoelde gevolgen
• politieke, economische, sociale en culturele gevolgen
• belangrijke en minder belangrijke gevolgen, denk hierbij aan:
o de schaal van de gevolgen (hoeveel mensen/landen waren erbij betrokken)
o de intensiteit (hoe diep werd het leven van mensen er door beïnvloed )
o de duur

Oordelen over het verleden; feiten en meningen en tijd- en plaatsgebondenheid

De kandidaat kan bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met:
7.1 het onderscheid tussen feiten en meningen;
7.2 tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties en oordelen afkomstig van personen uit het verleden en afkomstig van hedendaagse personen, onder wie hij zelf;
Kandidaten zijn in staat rekening te houden met motieven, interesses, waarden, normen en verwachtingen van mensen in andere tijden. We noemen dit inleven in de standplaatsgebondenheid van individuen.
Kandidaten houden er rekening mee dat personen:
• tijdgebonden zijn: dat wil zeggen dat mensen geen kennis hebben of kunnen hebben van latere gebeurtenissen (ondanks dat sommige gevolgen verwacht/voorspeld worden: zie 4.3).
• plaatsgebonden zijn: dat wil zeggen dat mensen slechts toegang hebben tot kennis en ervaringen die binnen hun persoonlijke leefwereld aanwezig zijn;
• uniek zijn: dat wil zeggen dat mensen binnen die tijd- en plaatsgebondenheid op een individuele manier omgaan met kennis en ervaringen en daardoor verschillen in wat ze wel of niet belangrijk vinden, goed of slecht, leuk of vervelend. Daarbij spelen persoonlijke kenmerken een rol (bijvoorbeeld sekse, leeftijd, politieke of godsdienstige overtuiging, achtergrond, karakter).
7.3 de rol van waardepatronen in heden en verleden;
Zie standplaatsgebondenheid bij 7.2
7.4 het ondersteunen van uitspraken met behulp van argumenten.
Het gaat hier argumenten die blijk geven van historisch redeneren.

  militaire macht

.

 macht van het geld