Truman en de Koude Oorlog Een bespreking van Miscambles boek From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima and the Cold War door John Harper.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Truman en de Koude Oorlog

Historicus Wilson Miscamble wil in zijn boek From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima and the Cold War, volgens John Harper, definitief afreken met de visie van de revisionisten dat Harry Truman snel een einde maakte aan het beleid van Roosevelt om met de S.U, tot een vergelijk te komen en daarmee de Koude Oorlog startte, Noties als 'atoom diplomatie' kunnen wat Miscamble betreft naar de prullenbak. Veel critici van Trumans beleid miskende het gevaar Stalin en zijn systeem vertegenwoordigden. Wat hem betreft moet Truman niet het verwijt krijgen dat hij de Koude Oorlog begon, maar dat hij dat niet al in 1945 deed. 

Harper denkt niet dat de discussie over dit onderwerp nu voor goed voorbij is. Om te beginnen is het antwoord op de vraag of Truman het beleid van Roosevelt veranderde afhankelijk van de vraag wat die politiek van Roosevelt nu precies in hield. 

Volgens Miscamble was het beleid van Roosevelt naïef. Hij haalt William Bullit aan volgens wie Roosevelt gezegd zou hebben dat Stalin ‘“won't try to annex anything and will work with me for a world of democracy and peace”’ (Miscamble, 2007,.53). Maar volgens Harper was Roosevelt veel meer 'cold-blooded' dan hieruit zou kunnen blijken. Hij ging ervan uit dat er geen alternatief was voor de bezetting van Oost-Europa en dat Stalin nooit een democraat zou worden. Wel geloofde hij dat Stalin ook na de oorlog een bondgenootschap met de V.S. wilde en aan hulp van de V.S. de voorkeur gaf boven zijn afkeer van het westen. Een mening die tegenwoordig, volgens Harper, gedeeld wordt door de meeste historici. 

Het is, volgens Harper, misleidend te beweren dat de fouten van Roosevelt niet op het conto van binnenlandse of buitenlandse remmende invloeden mogen worden geschreven, zoals Miscamble doet. Twee van de grootste fouten van Roosevelt waren juist direct het gevolg van binnenlandse remmende factoren. Roosevelt stelde dat de Yalta akkoorden als een triomf van het Wilsoniasme gezien moesten worden en hij deelde Stalin en Churchill mee dat Amerikaanse troepen Europa binnen twee jaar zouden verlaten. 

En wat hield de ‘hard-headed political-military strategy’ (Miscamble, 2008,56 en 323) in die Roosevelt volgens Miscamble kon en had moeten toepassen. Miscamble blijft op dit punt tamelijk vaag. Had de V.S. moeten vragen om Russische concessies alvorens haar troepen terug te trekken op de overeengekomen grenzen? En welke concessies dan en wat had Roosevelt moeten doen als de Russen de hakken in het zand hadden gezet? Had hij ‘the Soviet landgrab at German expense [sic!] to compensate the Poles for the Soviet seizure of their territory in the east’ (Miscamble, 216) moeten verwerpen? Had de V.S. moeten vechten om de voor-oorlogse Poolse grenzen?  

Harper is het eens met Miscamble dat een historicus niet ontkomt aan morele oordelen. Ook zij die Roosevelt verdedigen zullen moeten toegeven dat hij veel cynische was over de situatie met betrekking tot Oost-Europa dan hij de wereld wilde doen geloven (niet ten opzichte van Stalin overigens). Maar het zou blijk geven van een nog veel cynischer Realpolitiek om, na de enorme inspanningen van de Russen gedurende de oorlog, met politieke en militaire middelen te willen verhinderen dat de S.U. Oost-Europa en Berlijn zou bezetten. Het zou bovendien voor de V.S. een 'self-defeating' beleid zijn geweest. 

Een dergelijk beleid zou niet alleen nutteloos zijn geweest, maar je zou misschien ook mogen zeggen, aldus Harper, dat de Russen een moreel recht hadden op veilige Westgrenzen, ook al had tragische gevolgen voor de lokale bevolking. 

Harper is het met Miscamble eens dat Truman tot het voorjaar van 1947 probeerde het beleid van Roosevelt te volgen en dat hij z4 en in mindere mate Byrnes, zich lieten beïnvloeden door pro-Sovjet adviseurs als Harry Hopkins en Joseph Davies. Er was geen sprake van een abrupte verandering van beleid. Tegelijkertijd bewijst Miscamble dat Truman wel meer anti-Sovjet was dan Roosevelt. En terwijl zij steeds meer een quid-pro-quo politieke voerden ten opzichte van de S.U., wilde zij het contact met het Roosevelt thuisfront niet verliezen. Al in Potsdam namen Truman en Byrnes een strakke positie in, bij voorbeeld met betrekking tot de Duitse herstelbetalingen. 

Het gooien van de eerste atoombom was volgens Miscamble mede ingegeven door binnenlands politieke overwegingen. Truman zou bang geweest zijn voor de reacties als er heel veel Amerikanen zouden sneuvelen als de bom niet gebruikt zou worden. Maar Miscamble gaat voorbij aan het feit dat Byrnes wel degelijk hoopte dat de bom druk op de Russen zou kunnen uitoefenen en dat zijn opmerking dat hij naar de vergadering van ministers van Buitenlande Zaken in Londen ging met de bom in zijn zak Molotov eerder tot minder dan tot meer concessies bracht in de kwestie Oost-Europa. 

Miscamble maakt geen melding van Henri Stimson's advies om privé met Stalin te gaan praten over het delen van atoomgeheimen, een beleid dat volgens Harper zou passen in het beleid van Roosevelt  

Tot slot. Harper meent dat je inderdaad de Russische dreiging na de oorlog niet moet onderschatten. Maar voor een afgewogen oordeel moet je ook rekening houden met  de mate waarin het lijden van de Russen in de oorlog en de overweldigende macht van de V.S. het beleid van de Russen conditioneerden. Die nuance mist Harper in het relaas van Miscamble: 'The Russians are simply the barbarians at the gate.'

Referenties

Miscamble, W.D. (2007). From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima and the Cold War. Cambridge & New York: Cambridge University Press, 2007

Harper, J.L. (2008): No End to the Debate. Review in 49th Parallel. An interdisciplanary Journal of North American Studies. Issue 22, August 2008, Myth and Legacy Verkregen op 11 december 2011 van http://www.49thparallel.bham.ac.uk/back/issue22/5_Harper.pdf

Een milliseconde na het afvuren van een atoombom 

 

Copyright:  Albert van der Kaap, 2011