Tweede helft van de twintigste eeuw

godsdienst

levensonderhoud

tijdvak 10

Koude Oorlog

Dekolonisatie

Europese eenwording

Welvaart en sociaal-culturele veranderingen

multiculturele samenleving

Histoforum Lesmateriaal Toetsmateriaal Vakinformatie Magazine

Tijdvak 10 Tijd van televisie en computers (1950-2000)

Tweede helft van de twintigste eeuw

Kenmerkende aspecten:

De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
De eenwording van Europa.
De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.
De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org

Enduring understanding

Om welke enduring understanding gaat het in dit tijdvak?

Nadat een paar eeuwen lang eerst de Spanjaarden en Portugezen en later de Engelsen en Fransen de wereld hadden gedomineerd, namen de Russen en Amerikanen deze dominantie in de twintigste eeuw over. Toch duurde het even voor dit zichtbaar werd. De Amerikanen gingen zich op het eind van de negentiende eeuw bemoeien met Azië en namen deel aan W.O.I. Ook Rusland nam deel aan W.O.I. Nadat deze oorlog echter trokken de Amerikanen zich terug op het Fortress America en concentreerden de Russen zich op de consolidatie van de revolutie in eigen land. De Tweede Wereldoorlog bracht hierin definitief verandering, Niet alleen in Europa, maar ook elders in de wereld gingen beide landen het politieke wereldtoneel domineren. In Europa verliep deze ontwikkeling parallel aan steeds meer economische, politieke en militaire samenwerking. Buiten Europa verliep deze ontwikkeling parallel aan de dekolonisatie van Afrika en Azië.

Tussen 1945/47-1989 stonden de beide wereldmachten, de democratische en kapitalitische V.S. en de totalitaire en communistische S.U., overal in de wereld vijandig tegenover elkaar. Beiden wilden het wereldtoneel domineren en beiden waren bang voor elkaar. Een politiek van indamming van de kant van de V.S. en het aanleggen van een bufferzone door de S.U., alsmede een grootschalige wapenwedloop was hiervan het gevolg.

In Nederland leidde de groeiende economische welvaart vanaf, vooral, de jaren zestig tot allereli sociaal-economische en culturele (godsdienstige) veranderingen en een multiculturele (multi-religieuze) samenleving.

Kenmerkende aspecten

De groene kenmerkende aspecten hebben betrekking op het basisonderwijs
De blauwe kenmerkende aspecten hebben betrekking op de onderbouw van het voortgezet onderwijs
De rode kenmerkende aspecten hebben betrekking op de tweede fase

Essential Questions

Kun je (over) leven in een totalitaire staat?
Begon de Koude Oorlog in 1917 of in in 1947?
Was de Koude Oorlog een machtsconclict of een ideologisch conflict?
Was de Koude Oorlog een absurditeit (= dwaasheid, idiotie, ongerijmdheid, onzinnigheid)?

Basisconcepten

In de meeste tijdvakken kun je voor de vijf basisconcepten (macht, oorlog, godsdienst, kunst en levensonderhoud) telkens dezelfde vragen stellen.

Wat komt eraan de orde

De belangrijkste internationale ontwikkelingen op wereldschaal:
- de Koude Oorlog
- de dekolonisatie
- de Europese eenwording
de toenemende welvaart en de sociaal-culturele veranderingen die daar het gevolg van waren (o.a. individualisering en secularisatie)
het onstaan van pluriforme en culturele samenlevingen, bijvoorbeeld in Nederland

Kaarten

Klik op de kaart van de Koude Oorlog voor een vergroting

Klik op de kaart van de Koude Oorlog in 1959 voor een vergroting

Lesmateriaal

Basis

Extra

De Koude Oorlog 1
De Koude Oorlog 2
Een serie onderzoeksopdrachten over de Koude Oorlog waaruit de docent een keuze kan maken.
De muur
In deze opdracht onderzoeken de leerlingen de vraag of de Berlijnse muur een belangrijk historisch monument was.
Inval in Hongarije
Enola Gay
Leerlingen beoordelen vanuit verschillende perspectieven het historisch belang van het werpen van de eerste atoombom

Powerpoint

Powerpoint van de tien tijdvakken

Filmpjes

Tijdvakfilmpjes

Filmpjes historische context Koude Oorlog

Hulpmiddelen

Contexten

de hele wereld
kapitalistische vs. communistische wereld
Nederland

Leerdoelen

je kunt een relatie leggen tussen het begrip dekolonisatie en de Tweede Wereldoorlog
je kunt een relatie leggen tussen het begrip dekolonisatie en het verminderen van de wereldwijde macht van West-Europese landen
je kunt begrippen als indammingspolitiek (containment), Truman-doctrine, Marshall-hulp, de Muur en domino-theorie in verband brengen met de Koude Oorlog
je kunt inhoud geven aan de begrippen pluriforme en multiculturele samenleving
je kunt een relatie leggen tussen de sociaal-culturele veranderingsprocessen en de toenemende welvaart

Inhoudelijke (unieke) begrippen

Koude Oorlog
Containment politiek
Truman doctrine
Marshall plan
Domino-theorie
Korea oorlog
Vietnam oorlog
Cuba crisis
Europese Unie
Berlijn
Sovjet Unie

Inhoudelijke (generieke) begrippen

beschaving
levensonderhoud
samenleving
maatschappij
godsdienst/religie
macht
oorlog
leger/wapens
cultuur

Meta-concepten (second-order concepten)

Continuïteit/verandering

je kunt de veranderingen noemen die er in internationale machtsverhoudingen optraden

Oorzaak/gevolg

je kent oorzaken van de dekolonisatie
je kent oorzaken van het ontstaan van de Koude Oorlog
je (her)kent oorzaken van het ontstaan van een pluriforme en multiculturele samenleving in Nederland

Historisch belang

je kunt het historisch belang van een gebeurtenis, ontwikkeling of bouwwerk (bijvoorbeeld de bouw van de muur in Berlijn of het gooien van de eerste atoombom) beargumenteren

Bewijs (bronnen)

je kunt historisch redeneren over aspecten van de Koude Oorlog aan de hand van bronnen

Tijd en plaats

De tien tijdvakken