Histoforum      Lesmateriaal      Toetsmateriaal      Vakinformatie      Magazine    

Tijdvak 9 De eerste helft van de Twintigste Eeuw Tijd van twee wereldoorlogen (1900-1950) Kenmerkende aspecten: De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie. Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme / nationaalsocialisme. De crisis van het wereldkapitalisme. Het voeren van twee wereldoorlogen. Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden. De Duitse bezetting van Nederland. Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Enduring understanding

Om welke enduring understanding gaat het in dit tijdvak?

Nadat een paar eeuwen lang eerst de Spanjaarden en Portugezen en later de Engelsen en Fransen de wereld hadden gedomineerd, namen de Russen en Amerikanen deze dominantie in de twintigste eeuw over. Toch duurde het even voor dit zichtbaar werd. De Amerikanen gingen zich op het eind van de negentiende eeuw bemoeien met Azië en namen deel aan W.O.I. Ook Rusland nam deel aan W.O.I. Na deze oorlog trokken de Amerikanen zich echter terug op het Fortress America en concentreerden de Russen zich op de consolidatie van de revolutie in eigen land. De Tweede Wereldoorlog bracht hierin definitief verandering.

De Eerste en Tweede Wereldoorlog waren oorlogen die op een heel andere schaal werden gevoerd dan allee eerdere oorlogen. Voor het eerst was er sprake van zogenaamde totale oorlogen.

De periode tussen beide wereldoorlogen wordt gekenmerkt door de opkomst van twee totalitaire staten, Nazi-Duitsland en de Sovjetunie en de gevolgen van de grote economische wereldcrisis.

Kenmerkende aspecten en leerdoelen

• De groene kenmerkende aspecten en leerdoelen hebben betrekking op het basisonderwijs

• De blauwe kenmerkende aspecten en leerdoelen hebben betrekking op de onderbouw van het voortgezet onderwijs

• De rode kenmerkende aspecten en leerdoelen hebben betrekking op de tweede fase

Essential Questions

• Kun je (over) leven in een totalitaire staat? 

• Kun je een totalitaire staat voorkomen?

• Is de Tweede Wereldoorlog een onvermijdelijk gevolg van de Eerste Wereldoorlog?

• Was er zonder de economische crisis van de jaren dertig een Tweede Wereldoorlog geweest?

• Had de Tweede Wereldoorlog voorkomen kunnen worden?

Basisconcepten

In de meeste tijdvakken kun je voor de vijf basisconcepten (macht, oorlog, godsdienst, kunst en levensonderhoud) telkens dezelfde vragen stellen.

		macht	oorlog	godsdienst	kunst	levensonderhoud
tijdvak 9	propaganda en massaorganisaties
	W.O.I
	fascisme, nationaal-socialisme en communisme
	crisis
	W.O.II
	verzet tegen imperialisme

Wat kom aan de orde

• de Eerste Wereldoorlog

• de (gevolgen van de) crisis in de jaren dertig

• kenmerken van totalitaire staten

• het ontstaan van totalitaire systemen in Duitsland en Rusland

• de Tweede Wereldoorlog als botsing tussen fascisme en democratie

• de bezetting van Nederland

• het verzet tegen het Westers imperialisme 

Kaarten 

Klik op de kaart met bondgenootschappen in 1914 voor een vergroting

• Kaarten W.O.II

Lesmateriaal

Basis

• De Eerste Wereldoorlog
  Diverse opdrachten over de Eerste Wereldoorlog, het verdrag van Versailles en de Volkenbond

• Die Weisse Rose (Duitstalige bronnen)
  Aan de hand van fragmenten uit het boek Die Weisse Rose gaan leerlingen op zoek naar een antwoord op de vraag waarom de Scholls eerst enthousiast over Hitler waren, vervolgens steeds meer twijfels kregen en uiteindelijk fervente tegenstanders van hem werden. Daarna gaan zij de gevonden gegevens toetsen aan ander bronnenmateriaal.p;

• Die Weisse Rose (Nederlandstalige bronnen)
  Deze versie is beveiligd met een wachtwoord. Docenten kunnen deze aanvragen op het bekende adres.

• Canonopdracht

• Tijdvakdossier
  

Extra

• Propagandaposters
  Diverse opdrachten over propagandaposters uit Eerste en Tweede Wereldoorlog.

• Animal Farm
  Opdrachten bij het boek en de film

• Das Leben der Anderen
  Opdrachten bij de gelijknamige film.

• The way I spent the end of the world
  Opdrachten bij de glijknamige film over het einde van het totalitaire regime in Roemenië

• Was Sparta een totalitaire staat?
  Leerlingen passen hun kennis van een totalitaire staat toe op het oude Sparta.

• Hitler in beelden
  Opdrachten bij spoptrenten over Hitler

• The Wave (havo/vwo)
  Opdrachten bij de gelijknamige film.

• The Wave (vmbo)
  Opdrachten bij de gelijknamige film.

• Die Welle (havo/vwo)
  Opdrachten bij de gelijknamige film.

• Die Welle (vmbo)
  Opdrachten bij de gelijknamige film. 

• Appeasement (Tweede Fase)
  'Het trauma van München' is de titel van een bekend boek van professor Schaper. Het boek gaat over de conferentie van München in 1938, maar vooral over de gevolgen van de houding van Frankrijk en Engeland in de jaren ten opzichte van Duitsland en over de invloed van deze conferentie op beslissingen van politici in de tijd daarna. Het woord verzoeningspolitiek (appeasement) heeft sinds het jaar 1938 altijd een negatieve klank gehouden. Frankrijk en Duitsland kregen achteraf het verwijt dat beide landen zich hard tegen Duitsland hadden moeten opstellen in plaats van zo'n verzoenende houding aan te nemen. Is dat verwijt terecht, daarover gaat dit onderzoek.

 

Powerpoint

• Powerpoint van de tien tijdvakken

 

Filmpjes

• Tijdvakfilmpjes

• Filmpjes historische context Duitsland

• Filmpjes

• Canonfilmpjes

 

Hulpmiddelen

• Samenvatting van het tijdvak

• Register van begrippen

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Contexten

• Europa en de wereld

• Nederland

• Totalitaire staten

• Leven ten tijde van oorlog

 Leerdoelen

• Je kunt het kapitalistische en het communistische economische systeem met elkaar vergelijken

• Je kunt het totalitaire Duitsland (1933-1945) en de totalitaire Sovjet-Unie met elkaar vergelijken

• Je kent oorzaken en gevolgen van de economische crisis

• Je hebt kennis van aspecten van de bezetting van Nederland door de Duitsers

• Je kent motieven voor het verzet tegen het imperialisme

• Je kunt duidelijk maken waarom W.O.I en II totale oorlogen waren

 Inhoudelijke (specifieke) begrippen

• totale oorlog

• loopgraven

• Verdrag van Versailles

• Volkenbond

• Russische Revolutie

• Leinin

• Stalin

• Trotzky

• Roden

• Witten

• Anti-semitisme

• Arisch

• collaborateur

• concentratiekampen

• Derde Rijk

• Deportatie

• Endlösung

• Fascisme

• Führer

• geallieerden

• getto

• hakenkruis (swastika)

• Holocaust

• Lebensraum

• Nazi

• Untermenschen

• Weimar-Republiek

• werklossheid

• werkverschaffing

• jodenvervolging

• D-day

• atoombom

• Hiroshima

• Nagasaki

 Inhoudelijke (generieke) begrippen

• beschaving

• levensonderhoud

• samenleving

• maatschappij

• totalitair

• burger

• macht

• oorlog

• massavernietigingswapens

• racisme

• discriminatie

• genocide

• leger

• cultuur

 Meta-concepten (second-order concepten)

Continuïteit/verandering

• je kunt aangeven welke veranderingen we na W.O.I op de kaart van Europa ontstonden

• je kunt aangeven wat er veranderde in de relaties tussen staten in Europa en de wereld na W.O.I en de Russische Revolutie 

Oorzaak/gevolg

• je kent oorzaken van de Eerste Wereldoorlog

• je kent oorzaken van de economische crisis in de jaren dertig

• je kent gevolgen van de economische crisis in de jaren dertig

• je kent oorzaken van de Tweede Wereldoorlog?

Bewijs (bronnen)

• je kunt kenmerken van totalitaire staten ontlenen aan en/of herkennen in bronnenmateriaal

Tijd en plaats 

 De tien tijdvakken

• Tijdvak 1

• Tijdvak 2

• Tijdvak 3

• Tijdvak 4

• Tijdvak 5

• Tijdvak 6

• Tijdvak 7

• Tijdvak 8

• Tijdvak 9

• Tijdvak 10

Copyright:  Albert van der Kaap, 2014