Histoforum      Lesmateriaal      Toetsmateriaal      Vakinformatie      Magazine    

Tijdvak 3 Tijd van  monniken en ridders (500-1000) De vroege middeleuwen Kenmerkende aspecten: de verspreiding van het christendom in geheel Europa het ontstaan en de verspreiding van de islam de vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org  

Enduring understanding

Om welke enduring understanding gaat het in dit tijdvak?

Door de val van het Romeinse Rijk en de volksverhuizingen zag de kaart van Europa er in de periode 500-1000 heel anders uit dan daarvoor. Hetzelfde gold voor de samenleving. Europa werd weer een landbouw samenleving zonder veel handel en zonder grote steden. De agrarische samenleving was georganiseerd via het hofstelsel en horigheid.

Het christendom dat in het Romeinse Rijl de staatsgodsdienst was geworden werd in deze periode verder verspreid over Europa en de christelijke godsdienst speelde een grote rol in de samenleving. Dat was o.a. zichtbaar in de vele kerken, maar ook in de kloosters.

In het Midden-Oosten ontstond in de zevende eeuw een nieuwe godsdienst, de Islam, die zich daarna snel over het Midden-Oosten en Noord-Afrika verspreidde.

Het bestuur was georganiseerd in een feodaal stelsel. Hogere edelen hadden een deel van hun bestuurlijke macht afgegeven aan lagere edelen in ruil voor militaire bestand. In de loop van de tijd raakte het bestuur hierdoor steeds meer versnipperd. 

Kenmerkende aspecten en leerdoelen

• De groene kenmerkende aspecten en leerdoelenhebben betrekking op het basisonderwijs

• De blauwe kenmerkende aspecten en leerdoelen hebben betrekking op de onderbouw van het voortgezet onderwijs

• De rode kenmerkende aspecten en leerdoelen hebben betrekking op de tweede fase

Essential Question

• Hadden de boeren in de vroege middeleeuwen een zwaar leven?

• Was de katholieke kerk in de middeleeuwen een politieke organisatie?

Basisconcepten

In de meeste tijdvakken kun je voor de vijf basisconcepten (macht, oorlog, godsdienst, kunst en levensonderhoud) telkens dezelfde vragen stellen.

		macht	oorlog	godsdienst	kunst	levensonderhoud
tijdvak 3	christendom
	islam
	hofstelsel
	feodalisme

Wat komt aan de orde?   

• Na de val van het West-Romeinse Rijk ( en de volksverhuizingen) verdwenen de meeste steden in West-Europa. Ook verdween de handel en het geld.

• Er ontstond een sterk agrarische en autarkische samenleving, georganiseerd via het hofstelsel en horigheid.

• In deze periode werd West-Europa langzamerhand gekerstend en er ontstonden kloostergemeenschappen.

• Het feodalisme was de dominante bestuursvorm, waarbij zowel edelen als geestelijken optraden als leenmannen.

• In de Arabische wereld ontstond de islam.

Kaarten

Klik op de kaart voor een vergroting

Klik op de kaart voor een vergroting

 

 

Verspreiding van de Islam rond 750

Lesmateriaal

Basis

• Boeren in de middeleeuwen
  Een opdracht over het werk van boeren in de middeleeuwen aan de hand van afbeeldingen uit het Luttrell Psalter dat werd gemaakt rond 1325 in opdracht van Sir Geoffrey Luttrell van Irnham in Lincolnshire om het dagelijks leven op zijn domein in beeld te brengen.

• Getijdenboek
  In deze queeste gaan leerlingen met behulp van het getijdenboek, Les tres riches heures du Duc de Berry, op zoek naar informatie over het dagelijks leven in de Middeleeuwen.

• Geloven in Brugge (havo/vwo)
  Multimediale opdrachten over geloven in de vroege (en late) middeleeuwen.

• Geloven in Brugge (vmbo)
  Multimediale opdrachten over geloven in de vroege (en late) middeleeuwen.

• Canonopdracht

• Tijdvakdossier 

Extra

• Boerendobbelspel
  Leerlingen maken in groepjes een spel over het leven in de vroege middeleeuwen

• De moord op Bonifatius
  Leerlingen doen onderzoek naar de kerstening van Nederland en ze onderzoeken hoe belangrijk de moord op Bonifatius in 754 bij Dokkum voor dat onderzoek is.

• De Vikingen
  Diverse opdrachten over de Vikingen

• Monniken (tweede fase)
  Opdrachten bij een tv serie over de middeleeuwen (die op DVD is verschenen) van Terry Jones
  

Powerpoints

• Powerpoint van de tien tijdvakken

• Boeren in de middeleeuwen

Filmpjes

• Tijdvakfilmpjes

• Filmpjes

• Canonfilmpjes

Hulpmiddelen

• Samenvatting van het tijdvak

• Register van begrippen

 

 

 

 

 

 

 

 

 Contexten

• samenleving van boeren in West-Europa

• christelijke samenleving

• de Arabische wereld

 Leerdoelen

• je kunt begrippen als autarkie, en horigheid uitleggen in relatie tot het begrip hofstelsel

• je kunt met argumenten aangeven of de boeren in de vroege middeleeuwen een zwaar leven hadden

• je kunt uitleggen wat een feodaal georganiseerde samenleving is

• je weet (op hoofdlijnen) waar de islam is ontstaan en hoe de islam zich in de eeuwen daarna verspreidde over grote delen van de wereld

• je kent de belangrijkste pijlers van de islam

 Inhoudelijke (unieke) begrippen

• horigen

• herendiensten

• domein

• autarkie

• leenstelsel/feodale stelsel

• leenheer

• leenman

• vazal

• gouw

• hofstelsel

• ridder

• kerk

• Clovis

• Karel de Grote

• Bonifatius

• Willibrord

• Volksverhuizing

 Inhoudelijke (generieke) begrippen

• levensonderhoud

• beschaving

• boeren

• priester

• ambtenaren

• samenleving

• maatschappij

• staat

• godsdienst/religie

• macht

• status

• oorlog

• landbouw

• leger

• ritueel

• ceremonie

• cultus

• cultuur

• wet

• Islam

• Mohammed

• Koran

• Kaaba

• Mekka

• Medina

• Arabieren

• kerstening

• (gelaagde) samenleving

• adel

• vorst

• koning/keizer

• paus

• macht

• gezag

• geestelijkheid

• klooster

• abt/abdis

• monnik

• non

• kasteel/burcht

 Meta-concepten (second-order concepten)

Continuïteit/verandering

• welke veranderingen traden er in de Westeuropese samenleving op als gevolg van het verdwijnen van het Romeinse Rijk?

• wat bleef hetzelfde?

• in hoeverre was er bij de kerstening van West-Europa sprake van verandering en continuïteit?

Tijd en plaats 

 De tien tijdvakken

• Tijdvak 1

• Tijdvak 2

• Tijdvak 3

• Tijdvak 4

• Tijdvak 5

• Tijdvak 6

• Tijdvak 7

• Tijdvak 8

• Tijdvak 9

• Tijdvak 10

Copyright:  Albert van der Kaap, 2014